Termalni centar i banjski izvori
Sam termalni centar smešten je na zaravni iznad desne obale Lima na nadmorskoj visini od 530m, gde se na kontaktu krečnjačkih i vulkanskih stena javljaju jaka vrela lekovitih voda.
Pribojska Banja ima više izvora, ali su samo dva kaptirana. Ova vrela izbijaju iz malih pećina odnosno rascepa u stenama a njihova ukupna snaga je oko sedamdeset litara u sekundi.
Nauka se počela baviti lekovitošću ovih izvora još krajem 19. veka kada je deo austrijskog garnizona 1878. godine bio lociran na Banji. Vojni lekari su se zainteresovali i vodu slali na analizu u bečke laboratorije. Tada je ustanovljeno da je osobina ovih izvora “radio aktivna” a njen sastav karakteriše kalcijum, magnezijum i hidrokarbonat.
Prvo kupatilo (Stara Banja) napravljeno je daleke 1902. godine. a kasnije su na manjim izvorima napravljena tri manja bazena nazvana Nova Banja.
Ministarstvo zdravlja je 1923. godine naložilo upravi Banje da se nijedan gost ne sme pustiti u Banju bez odobrenja lekara. Po kazivanju meštana Banje iste godine sa radom počinje i jedan lekar.
Današnji izgled Pribojska Banja dobija 1971. godine izgradnjom stacionara sa bolničkim i odeljenjem za fizikalnu medicinu koji je bio u sastavu pribojske bolnice i zdravstvenog centra Užice. Iste godine počinje i organizovan stručni rad i rad sestrinske službe.
Dr Ana Protić, fizijatar, dva puta sedmično dolazi iz užičke bolnice kada i obavlja pregled banjskih gostiju. Sve do 1973. godine dežurstva su obavljale sestre iz pribojske bolnice. Od terapijskih procedura primenjivane su hidro i kinezi terapija.
Posle velike stagnacije i nerazvijanja same banje godine 2014. svi objekti odnosno bazeni na samim vrelima su delimično ili skroz rekonstruisani a na njihovom mestu danas se nalaze novi koji su zadržali autentični izgled i na čijim mestima su ponovo zablistali objekti “Stara Banja” i “Nova Banja”.
Ono što Pribojsku Banju čini jedinstvenom u Evropi je temperature njene vode koja je jednaka temperature ljudskog tela. Na starom izvoru ona iznosi približno 37 stepeni (Stara Banja) a na manjem izvoru približno 36 stepeni (Nova Banja).
Vode ovakvog sastava pripadaju kategoriji oligomineralnih, zemnoalkalnih, alkalnih, hemeotermnih i sumporovitih voda, bez boje mirisa i ukusa. Prema Kventinovoj klasifikaciji izvori Pribojske Banje spadaju u oligomineralne zemnoalkalne hometerne vode (dakle sadržaj mineralnih materija u suvom ostatku manji je od 1 gr/l).Voda se pije u svim terapijama, ali je njena lekovitost najsnažnija prilikom kupanja, odnosno stajanja u vodi određeno vreme.
Šta lečimo?
Sva dosadašnja istraživanja pokazala su da je voda izuzetno delotvorna u lečenju sledećih bolesti:
- Reumatološka oboljenja (degenerativna oboljenja, zapaljenski, vanzglobni i metabolički reumatizam)
- Posttraumatska stanja (stanja posle preloma i uganuća kao i stanja posle artroplastike kuka i kolena)
- Sportske povrede
- Neuroliška oboljenja (UBACITI NEGDE I FOTOGRAFIJU BAZENA)
- Poremećaji periferne cirkulacije
- Ginekološka oboljenja (hronični aneksitisi, sterilitet)
- Oboljenja gastointestinalnog trakta (Otežano varenje, mikrokalkuloza žučnih puteva)
- Oboljenja dečijeg uzrasta
- Dermatološka oboljenja
Ko ne sme da koristi vodu?
Pacijenti kod kojih su prisutni sledeći problemi ne treba da koriste banjsku vodu:
- Febijalna stanja
- Infektivne bolesti
- Neregulisana TA viša od 160/100
- Nestabilna angina pectoris
- Dekompezovana srčana oboljenja
- Teški oblici bronhijalne astme
- Bubrežna insuficijencija
- Maligne bolesti
Pribojska Banja – Klimatsko lečilište
Pribojska Banja nije lekovita samo zbog svojih termalnih izvora, ona je takođe značajno i uspešno klimatsko lečilište. Okolni planinski venci: Lisja Stena, Pobjednik, Bić, Crni Vrh i predivna visoravan Ljeskovac, još uvek bogati šumom karakterišu je kao izuzetno bogat i značajan klimatski potencijal.
Naime u Pribojskoj Banji zastupljeno je umereno – kontinentalna klima koja je zbog okolnih planinskih masiva i njihove nadmorske visine blago izmenjena u subalpsku, odnosno planinsku klimu. U ovakvim klimatskim uslovima, srednje mesečne temperature zadržavaju se po tri ili čak četiri meseca, a to se odražava i na dugo zadržavanje snega.
Sve ovo pogodno je i za razvoj zimskog turizma na okolnim planinskim vencima koji nažalost do danas ne predstavlja blistavu granu privrede u ovim krajevima. Vazduh je čist, svež i ispunjen jakim mirisom borova, sa većeg dela Banje čuje se žubor bistrih potoka a jakih vetrova nema.
Lekovitost vode kroz legende i istoriju
Pribojska Banja kao naseobina, nastala je oko izvora tople lekovite vode. Naime ova voda je od pamtiveka ulivala čudesnu moć lečenja, a sigurno je bila izazov i razlog za prapočetak i razvijanje ljudskog staništa na ovom prostoru.
Zavojevači svih vremena od Rimljana pa do novijeg doba su rušili, palili i robili, za sobom ostavljali groblja i zgarišta, ali izvore tople banjske vode, nisu mogli usahnuti i njenu čudotvornu lekovitost zanemariti.
Ova voda je ušla i u narodna predanja, pominju je letopisci, putopisci, velike povelje a i ušla je u mnoge legende. Jedna legenda govori da je kralj Stefan Uroš bio izlečen pošto se okupao u Banjskoj vodi, a u znak zahvalnosti podigao je manastir posvećen svom dobročinitelju Svetom Nikoli.
Druga legenda govori, da se vojska Kralja Uroša ratujući sa bogumilima ošugala, pa su se na povratku u Ras okupali u banjskoj vodi i svi bili izlečeni. Zna se takođe da su rimske vojskovođe i carevi prolazeći kroz ove krajeve, pored donošenja svojih civilizacijskih dostignuća, kulture i običaja, širili stara i podizala nova naselja, vojne i trgovačke centre i skoro svuda podizali svoje čuvene “terme” – topla kupatila.
Jedan od dokaza poverenja naroda u lekovitost ovih izvora je i legenda koja se provlači kroz vekove. Naime i danas postoji, ispred male crkvice (ispred koje je i pronađena riznica) čuvena velika ploča od belog mermera. Po legendi bolesnici koji bi dolazili da traže leka u izvorima banje, posle kupanja obavezno bi ležali na toj ploči, a ko bi mirno na toj ploči zaspao mogao bi se nadati izlečenju.
Zapazili su ove prostore i Nemanjići, pa su obnavljali i proširivali manastirski kompleks dajući mu velika imanja.
Ovakvih sličnih legendi ima još puno, a one su dokaz da su ovi izvori tople vode kroz vekove bili ozbiljan oslonac za mnoga pregnuća žitelja tog naselja i okoline.