Reporteri „Novosti“ u Pribojskoj Banji, gde se u jednoj od pravoslavnih bogomolja nalazi zlatna riznica srpske istorije. U 16. veku ripide od pozlaćenog srebra darovao arhiepiskop Makarije Sokolović.
U POTRAZI za rasutim blagom srpskih srednjovekovnih manastira, malobrojni su istraživači kojima se posrećilo da pronađu „ključ“ i otvore narodne riznice. Taj čudesni blagoslov, pre četiri decenije, imala je Mirjana Šakota, istoričar umetnosti Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture Srbije. Tokom arheoloških radova na manastiru Svetog Nikole u Pribojskoj Banji, Šakota je ispred oltara crkve Uspenja presvete Bogorodice, sa kolegama otkrila 40 crkvenih predmeta od srebra i zlata.
Posle 280 godina, svetlost dana „ugledale“ su ripide, kivoti, kadionice, putiri, čaše, konfetnici, vodički, ručni i naprsni krstovi, kašike i panagije – otkriva „Novostima“ Marko Papić, protojerej stavrofor iz Priboja. – Većina stručnjaka, najvrednijim predmetima riznice smatra par ripida od pozlaćenog srebra, koje je manastiru 1559. i 1560. godine darovao Makarije Sokolović, prvi patrijarh 1557. godine obnovljene Pećke patrijaršije. On je, inače, često boravio u ovom manastiru, kako je zapisano „zbog zdravlja, a i važnih poslova iz života Patrijaršije i Crkve“.
Lepotom i finoćom izrade, pažnju pleni i kivot od pozlaćenog srebra, dar dabarskog mitropolita kir Josifa iz 1573. godine, kao i srebrne kadionice, pozlaćeni putiri, darohranilica i krst od srebra i gorskog kristala.
Pojedini istoričari umetnosti smatraju da su posebna vrednost riznice našeg manastira srebrne i zlatne pričesne kašike koje, kažu, nemaju čak ni veliki evropski muzeji. Od pet raritetnih kašika, dve su takozvanog apostolskog tipa, jednu je lično koristio vojskovođa Stefan Sabo i ima njegov grb, a preostale dve potiču iz Venecije – kaže naš sagovornik.
Papić naglašava da riznica manastira ima i numizmatičku i zbirku keramičkih predmeta.
– Riznice su zakopavane u teškim danima i godinama, obično pred naletom vojski koje su pljačkale sve vredno što bi zatekle u manastirima. I sudbina monaha bila je neizvesna, ali se obično dešavalo da neki od njih preživi i kasnije riznicu otkopa i vrati u manastir. Međutim, očigledno je da monasi koji su zakopali ovu riznicu, ta teška vremena nisu preživeli – kaže Papić i naglašava da je Mirjana Šakota smatrala da je sklonjen još jedan kovčeg sa blagom ovog manastira.
I ovo blago, pronađeno 1974. godine, bilo je deo postavke Muzeja srpske pravoslavne crkve u Beogradu više od 30 godina. Vraćeno je 2007. godine tamo gde pripada, manastiru u Pribojskoj Banji.
TRI CRKVE
MANASTIRSKI kompleks čine tri crkve posvećene Svetom Nikoli, Uspenju presvete Bogorodice i Svetom Iliji, što se sreće samo još u Pećkoj patrijaršiji, koja ima četiri crkve. O važnosti bisera „na svetim vodama Lima“ svedoči i to što su ga gradili i obnavljali kralj Uroš Prvi i Stefan Dečanski, da se o njemu starala vlastelinska porodica Vojinovića sve do njihovog poslednjeg izdanka Nikole Altomanovića – kaže Papić.
EPISKOPIJA SVETOG SAVE
NAŠA svetinja je u istoriji poznata kao manastir Svetog Nikole u Dabru, a u hijerarhiji srpske crkve pripada joj peto mesto. Ne zna se tačno kada je podignuta, ali se pouzdano zna da je u vreme Svetog Save manastir bio ugledno monaško središte. Štaviše, godinu posle dobijanja autokefalnosti, Sveti Sava je ovaj manastir odredio za središte jedne od sedam novih episkopija samostalne srpske crkve – otkriva Papić i naglašava da je manastir bio i srednjovekovni centar pismenosti budući da je tokom poslednjih arheoloških istraživanja otkriven divit, luksuzni pisarski srebrni pribor koji se sastoji od dva stila za pera i mastionice sa očuvanim okamenjenim mastilom.
Izvor: Novosti